Veba ( Kara Ölüm)
Veba bir zamanlar Dünya'ya korku salmış bir hastalıktır.
Bu hastalık MÖ 9 ve 10. yy'den beri bilinmekte olmasına rağmen teşhisi 19. yy'ın son yıllarında çinli bir bilim adamı tarafından bulunmuştur. Bu çalışma daha sonra geliştirilerek tedavisi bulunmuştur.
Tedavisi sulfamid ve beraberinde streptomisin, kloramfenikol veya tetrasiklin grubu bir antibiyotiğin yüksek dozda devamlı kullanılmasıdır.
Hastalığa yakalanan insanlar hastalığın etkisini 2-8 gün içinde hisseder. Hastada, aniden başlayan baş ve sırt ağrıları, ateş, titreme, kusma, nefes darlığı, halsizlik, deri lekeleri, burun kanaması, kan tükürme, kasık ağrıları ve devamlı dalgınlık görülür. Dili de kahverengi ve kurudur.
Orta Çağ' da insanlar bu hastalığın farelerden kaynaklandığını düşünüyordu. İşin aslının öyle olmadığıysa 1894’te Hong Kong'ta tespit edilmiştir. Tespite göre farelerden insanlara geçtiği tanısı yanlıştır. Kıran , peste veya plague diye de bilinen bu hastalık farelerin üzerinde taşıdığı pirelerden insanlara geçen bir hastalıktır. Pireler “Yersinia Pestis” adında bir bakteri taşıyordu. Yersinia Pestis adındaki bakterinin ortaya çıkış nedeni ise pislik ve güneş ışığından mahrum kalmanın etkisinin sonucudur. Yani bu hastalığın farelerde yaygın olması pek tesadüf değildi. Çünkü kedi vebası, sığır vebası gibi, vebanın türleri vardır ama bunlar pek yaygın olmamıştır. Hal böyle olunca
kedilerin öldürülmesi farelerin artmasına sonuç vereceğinden veba daha büyük alanlara daha kolay yayılacaktı.
Veba 14.yy'da Avrupa kıtasının üçte birini yok etti. Avrupa kıtasında toplamda 25 milyon insanın ölümüne yol açan vebanın, Çin’de ortaya çıktığı; ipek yolu üzerinden Kırıma taşınıp ve buradan da Avrupa Kıtası'na geçtiği kabul edilir. Ceneviz kadırgasıyla da Akdeniz’e taşınmıştır.
Avrupa'ya Verdiği Zararlara Örnekler
Bristol'de nüfusun 10 da 9 u
Norveç ve İzlanda'da nüfusun 3 te 2 si
Avignon'da 150 bin
Paris'te 50.000
Londra'da 100.000
Venedik nüfusunun %70 i
Ceneviz'in %68 i
Floransa'da 45.000
Marseilles'te bir ayda 16.000
Siena'da 70.000 insan ölmüştür.
- 1351 yılında Papa Clement için Kıta'daki ölü sayısı 23.840.000 olarak hesaplanmıştır.
- 14. yy'da gerçekleşen kara veba, tarihin en bilinen veba salgınıdır. Çünkü sonucu en ağır olan veba salgını bu dönemde olmuştur. Kara veba denince akla ilk Avrupa gelmesine rağmen Asya ve Afrika Kıtaları'nda da büyük zararlar vermiştir.
Vebadan en çok çekmiş kıtanın Avrupa Kıtası olması tesadüfi değildir. Avrupa halkı kedilerin uğursuzluk getirdiği inancı içerisindeydi. Bu sebepten ötürü başta kara kediler olmak üzere kedileri öldürmüşlerdir. Bir diğer sebebi olan pislikse yine bu Kıta’da fazlaydı. Avrupa'da 19.yy'a kadar yıkanma anlayışı da pek yoktur. Peki bu insanlar neden yıkanmak istemiyordu ? Avrupa'da veba hastalığının kirli havadan ötürü ortaya çıktığı görüşü yaygındı. Halk eğer yıkanmazsak derideki gözeneklerimiz açılmaz ve kirli hava buralarda nüfuz edemezdi gibi saçma bir inanış içerisindeydi. Kıta'daki diğer bir saçma inanış ise hastalığa Yahudilerin sebep olduğu yönündeydi. Hastalıktan kurtulabilmek için Yahudilere zulmedip onları canlı canlı yaktılar.
Yine tesadüfi olmamakla birlikte hastalığın Avrupa Kıtası içerisindeki yayılmasını kolaylaştıran unsur pislikti. Örnek vermek gerekirse, Fransızlar Orta Çağ'da içinde dışkılarının bulunduğu leğenleri camlardan, balkonlardan aşağı dökerdi. Bundan ötürü Fransa'da topuklu ayakkabı ve şemsiyenin gelişmiş olması tesadüfi değildir.
Günümüze En Yakın Veba Salgını; Pandemi(1855-1950)
1855'te Çin'in Yunan Eyaleti'nde başlayıp yayılan, "Pandemi" adıyla anılan bu Veba Salgını Çin ve Hindistan'da toplanda 12 milyon insanın ölümüne yol açmıştır.1959 yılına kadar da az az görülmüştür.
Osmanlı'da Veba
Osmanlı'da veba 1778 yılında Galata/İstanbul'da görüldü. 17. yy'da da görülmesine rağmen asıl vurucu etki 1778 yılında başlar ve 19. yy'ın başına kadar devam eder. Hastalık ticaret yoluyla genel olarak gemilerle yayıldığı için Osmanlı'da vebadan en çok etkilen doğal olarak donanma oldu. Hastalık Osmanı'ya büyük hasarlar vermiştir.
1778' istanbul Halkı'nın üçte biri
1781'de Selanik'te günde ortalama 300 kişi
1783'te Saraybosna'da 18 bin kişi
1784'te İzmir'de günde 300-400 kişi
1785'te Ankara Nüfusu'nun yarısı
1785'te Akka Nüfusu'nun yarısı
1787'de Halep'te 4 günde 1400 kişi öldü.
Günümde Vebanın Görülmemesinin Nedenleri
- Etrafa vebayı saçan farelerin(sıçanların) veba mikrobuna karşı dirençli hale gelmesi
- Günümüzde su-kanalizasyon sistemlerinin daha uygun olup insanların daha hijyenik ortamda yaşıyor olması
- Haşere ile savaş konusunda daha başarılı olunuşu ve hastalığa yönelik uygun tedavi imkanlarının olması hastalığın çok daha nadir ortaya çıkmasını sağlıyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder